Święto Trzech Króli we Włoszech – Skuteczna nauka włoskiego poprzez poznawanie włoskich tradycji i obyczajów
Opublikowane według Salvatore De Bello w Włoskie tradycje · poniedziałek 05 Sty 2015
Święto Objawienia Pańskiego (Epifanii), potocznie zwane świętem Trzech Króli, które (w Polsce znów od 2011 roku) kończy czas długiej, bożonarodzeniowej i noworocznej przerwy, we Włoszech jest wyczekiwanym przez dzieci dniem. Jego bohaterem ( a raczej bohaterką 🙂 ), oprócz trzech monarchów, zwanych także magami, jest … pewna czarownica o imieniu Befana. Mimo, że jest ona postacią raczej świecką, jej imię wywodzi się właśnie od słowa Epifania (Pifanía => Bifanía => Befàna). Włoska legenda o Befanie sięga roku 1200. Według podania, Befana przybywa – na miotle, jak na czarownicę przystało – nocą 6 stycznia i przynosi dzieciom prezenty. No i – jak to w życiu – dzieci grzeczne dostają zabawki, lalki, misie, słodycze, a te, które narozrabiały znajdują rankiem … węgiel, popiół, cebulę lub czosnek … A żeby Befana wiedziała, gdzie prezenty pozostawić, w pokoju dziecięcym zawiesza się specjalne kolorowe skarpety.
Legenda Befany ma także swoją chrześcijańską wersję, według której czarownica nie udała się na czas wraz z Trzema Królami, by zanieść podarunki Dzieciątku Jezus. Skruszona, chciała dotrzeć do betlejemskiego żłóbka sama, ale niestety pogubiła się po drodze i Dzieciątka nie zobaczyła. Dlatego dzisiaj, każdego 6. dnia stycznia, przybywa na miotle do dzieci, przynosząc im prezenty, których kiedyś nie podarowała w żłóbku.
W wielu włoskich miastach święto Befany obchodzi się na różne sposoby.
W Rzymie, na przykład, przy Piazza Navona, na kolorowym ryneczku można kupić słodycze, skarpetki na prezenty i inne upominki.
W Urbanii, w regionie Le Marche, odbywa się prawdziwe Narodowe Święto Befany, które trwa od 2 do 6 stycznia. Dzieci piszą wówczas listy do wiedźmy i wysyłają je na prawdziwy adres: «La Befana, otwarta skrytka pocztowa, 61049 Urbania (Pu)», albo wręcz przez Internet.
A w Wenecji na największym z kanałów (Il Canal Grande) organizowane są Regaty Befan (la Regata delle Befane).
Befana w okresie faszyzmu
Od 6 stycznia 1928 r., we Włoszech Mussoliniego, organizowano obchody “faszystowskiej Befany”. Jakkolwiek to zabrzmi, inicjatywa ta miała charakter dobroczynny: rozdawano wówczas prezenty dzieciom z mniej zamożnych i ubogich rodzin. Prezenty trafiały zresztą nie tylko do dzieci, co widać na filmie dokumentalnym opublikowanym przez l’Istituto Luce. W niektórych miastach mieszkańcy przynosili prezenty nawet kierującym ruchem policjantom na znak wdzięczności za ich pracę, którą wykonywali w dzień świąteczny. Jak widać, nie rozdawano wtedy smartfonów czy tym podobnych gadżetów, lecz raczej słodycze, wino, a nawet … żywy drób 🙂 .
I jeszcze ciekawostka, która nie ma może wiele wspólnego z Befaną, ale stanowi kontrast z czasami współczesnymi. Otóż w Rzymie w ostatnią sylwestrową noc 83% miejskich “stróżów prawa” wzięło zwolnienia lekarskie. Widać w dzisiejszych czasach żywa kura nie jest już wystarczającą motywacją do pracy.
Salvatore De Bello
L'Epifania
In Polonia la festività dell’Epifania viene chiamata Święto Trzech Króli (Festa dei Tre Re Magi). Nel dopoguerra il 6 gennaio fu trattata come festività civile fino al 16 novembre 1960 quando venne abolita da una legge del Parlamento della Repubblica Popolare di Polonia. È ritornata ad esserlo dal 6 gennaio 2011.
L’Epifania è una celebrazione importante perché rappresenta l’universalità della Chiesa. Come disse Sant’Agostino: “I pastori giudei sono stati condotti a lui dall’annuncio di un angelo, i Magi pagani dall’apparizione di una stella”. I Re Magi, sacerdoti dell’antica religione iranica, credettero nei segni celesti, li decifrarono e si inginocchiarono davanti al Bambino Gesù.
L’origine orientale di questa solennità è nel suo stesso nome: “Epifania”, cioè apparizione, manifestazione (latino Epiphania dal greco Epiphaneia, apparizione), che si riferisce all’apparizione dell’astro, che dall’oriente condusse alla culla di Gesù i Re Magi, cioè Melchiorre, Gaspare e Baldassarre. I Magi vennero a Betlemme per adorare il Messia e gli offrirono oro (simbolo di sovranità), incenso (simbolo di divinità) e mirra (simbolo della vita mortale).
La Befana
Dal nome Epifania deriva il nome Befana (Pifanía => Bifanía => Befàna).
In Italia la festività religiosa dell’Epifania è accompagnata dalla leggenda molto antica, risalirebbe infatti al 1200, della Befana. La Befana è una vecchietta che vola su una scopa, porta uno scialle sulla testa ed indossa abiti logori. La notte del 5 gennaio, quando tutti dormono, porta doni ai bambini. I bimbi buoni sono premiati con bambole, macchinine, libri, giochi vari e dolciumi, mentre quelli disubbidienti ricevono carbone, cenere, cipolle, aglio. La sera, prima di andare a dormire, i bambini preparano un’apposita calza appesa dove la Befana lascia i regali.
Esistono diverse leggende sulla Befana, sia di origini cristiane che pagane. Secondo una di queste una vecchietta non seguì i Re Magi per portare i doni a Gesù Bambino. Pentita per non essere andata con loro, provò a raggiungerli invano, e dunque non riuscì a vedere Gesù. Per questo, da quella volta, la notte tra il cinque e il sei gennaio la Befana vola su una scopa per portare ai bambini i doni che quella volta non riuscì a consegnare a Gesù.
In molte città italiane ci sono iniziative legate alla Befana.
A Roma a Piazza Navona ogni anno (proteste degli ambulanti permettendo), si tiene un mercatino caratterizzato dalla presenza di bancarelle che vendono: dolci, calze per la Befana, etc.
Ad Urbania nelle Marche si tiene la Festa Nazionale della Befana che dura dal 2 al 6 gennaio, nell’ambito della quale sono previsti moltissimi eventi. I bambini possono scrivere una lettera alla Befana all’indirizzo «La Befana, Casella postale aperta, 61049 Urbania (Pu)».
La Befana durante il fascismo
Dal 6 gennaio 1928 venne istituita dal Fascismo “La Befana fascista” un’iniziativa benefica finalizzata alla distribuzione di regali ai bambini delle classi meno abbienti. I doni non venivano fatti solo ai bambini, ma come si vede nei documentari dell’Istituto Luce, in alcune città italiane i cittadini portavano dei regali anche ai vigili urbani come segno di ringraziamento per l’attività svolta soprattutto durante le festività. Come si può vedere nel documentario invece dell’iPhone si regalavano dolciumi, bottiglie di vino e… galline 🙂 .
Non c’entra niente con la Befana, ma stride il confronto con i giorni nostri e la notizia che in Italia ha suscitato numerose polemiche, che la notte del 31 dicembre a Roma l’83% dei vigili urbani sarebbero stati assenti per malattia. Evidentemente le galline non costituiscono più un buon incentivo 🙂 .
Concludo questo post con il proverbio “L’Epifania tutte le feste porta via”, poiché termina il ciclo delle feste dell’anno liturgico.
Vi invito come al solito a lasciare un commento.
Salvatore De Bello
Nie ma jeszcze żadnych recenzji.